Dementie in een vroeg stadium aan de hand van biomarkers opsporen heeft geen nut. Dat schrijft de Gezondheidsraad (GR) in het advies ‘Risicoreductie en vroegdiagnostiek van dementie’. Wel adviseert de raad om extra in te zetten op individuele en collectieve preventie van dementie, met name gericht op het verlagen van de bloeddruk.
Biomarkers in hersenvocht of bloed zijn vooralsnog niet geschikt om dementie in een vroeg stadium, bijvoorbeeld in de eerstelijnszorg, op te sporen, schrijft de raad. Het is het vooralsnog niet goed mogelijk om de ziektelast door dementie te verlagen met vroege diagnostiek. De beschikbare methoden voor vroegdiagnostiek, in het bijzonder biomarkertesten, zijn volgens de raad niet betrouwbaar genoeg om breed in te zeten buiten de specialistische ziekenhuiszorg. Bovendien is er geen effectieve therapeutische behandeling beschikbaar om bij een eventuele vroege diagnose het ziekteproces te stoppen of te vertragen. De raad kan zich wel voorstellen dat biomarkers ‘soms een meerwaarde’ hebben in de (hoog)specialistische zorg, met name bij een verdenking op dementie op jonge leeftijd. Ook voor CT-, PET-, en MRI-scans, in de eerstelijnszorg, bij beginnende symptomen van dementie ziet de raad geen enkel nut.
Medicijnen
Ook tempert de Gezondheidsraad de hoge verwachtingen over medicatie. Hoewel de European Medicines Agency (EMA) de medicijnen lecanemab en donanemab positief beoordeelde, zijn deze volgens de raad voor een groot deel van de dementiepatiënten ongeschikt omdat het ziekteproces al te ver gevorderd is. Daarnaast kunnen de bijwerkingen ernstig zijn en is de behandeling ‘zeer intensief en kostbaar’, aldus de GR. Zorginstituut Nederland (ZIN) verwacht eind januari 2026 met een advies over eventuele vergoeding van lecanemab te komen, aldus een ZIN-woordvoerder.
Preventie
De Gezondheidsraad ziet meer heil in het verminderen van het risico op dementie. De raad haalt een studie uit The Lancet aan, waar veertien risicofactoren uit bleken, waaronder diabetes mellitus, roken, hypertensie, ernstig overgewicht, alcoholgebruik, depressie en gehoorverlies. Uit diverse metastudies blijkt dat vooral het verlagen van de bloeddruk het risico op dementie kan verlagen. Maar de raad benadrukt dat alleen individuele maatregelen niet genoeg zijn. ‘De verantwoordelijkheid voor preventie zou niet alleen bij het individu gelegd moeten worden, maar ook bij de overheid, bedrijven, werkgevers en onderwijsinstellingen.’ Tegelijkertijd stelt de raad dat er weinig onderzoek naar deze maatregelen gedaan is, specifiek voor dementie.
De VWS-minister had de Gezondheidsraad gevraagd om de mogelijkheden en wenselijkheid van preventie en vroegdiagnostiek in kaart te brengen. Naar schatting zijn er ruim 290 duizend mensen met dementie in Nederland en dit aantal zal door vergrijzing toenemen.
Bron: Medisch Contact, 28 november 2025 | website Gezondheidsraad
